Stilstand maar geen achteruitgang

Nederland ontkomt niet aan de wereldwijde economische neergang. Deze heeft ervoor gezorgd dat de economische groei in 2008 tot een halt is gekomen. Het zal even duren voordat de motor weer aangezwengeld wordt, terwijl de inflatie de komende tijd hoog blijft. Dat is de visie van Rabobank Nederland op de economische situatie in Nederland. Reden voor Franchise+ om twee specialisten te vragen een toelichting te geven op deze visie.

De Nederlandse economie heeft twee zeer mooie jaren achter de rug. In 2008 zal de BBP-groei (Bruto Binnenlands Product) door de verslechterde externe omgeving stilvallen. Voor 2009 verwachten wij, onder invloed van een opleving van de wereldeconomie, wel een aarzelend herstel van de groei gedurende het jaar. Door de hoge groei van het BBP in de laatste twee kwartalen van 2007 komt het jaarcijfer van de BBP-groei in 2008 ondanks de groeivertraging uit op een zeer respectabele 2¼%. Een dergelijk gunstig effect op de jaargroei is in 2009 afwezig. De door ons geraamde jaargroei van 1¼% verhult dan ook dat de economie in de loop van 2009 juist weer herstelt van de dip waar we op dit moment in verkeren.

Wat doet de consument?

Het lijkt wel alsof de Nederlandse consument als eerste vond dat het slechte nieuws over de internationale economische situatie wel invloed moest hebben op de eigen portemonnee. Terwijl er nog niet echt veel slechts over de Nederlandse economie was gemeld, daalde het consumentenvertrouwen in juli verder naar een niveau dat sinds november 2003 niet meer bereikt was. Nog nooit zijn consumenten in één jaar tijd zoveel negatiever geworden. Ook de groei van de detailhandelsverkopen stagneert inmiddels. Dit negatievere consumentenvertrouwen past overigens wel in het beeld van de rest van de eurozone. Net als bij de grootste daling van het consumentenvertrouwen ooit, in september vorig jaar, verslechterde het oordeel over de economische situatie sterk. Aanhoudend slecht nieuws over de kredietcrisis die maar niet over wil gaan, de hoge olieprijs en meer sombere economische vooruitzichten hebben dit waarschijnlijk veroorzaakt.

De koopbereidheid is ook verder ingezakt. Dit is voornamelijk veroorzaakt doordat consumenten de tijd veel minder gunstig achten voor het doen van grote aankopen. Over de afgelopen jaren bleek dit een redelijke voorspeller van de duurzame consumptie.

Consumptie neemt af

Tot dusver bleef de groei van de duurzame consumptie, ondanks het negativisme van de consument, behoorlijk op peil. We verwachten echter wel dat deze consumptie, analoog aan de koopbereidheid, de komende tijd zal inzakken. Consumenten zullen in toenemende mate hun geld nodig hebben om onder andere de hogere energierekening te betalen.

In juli nam het tempo van de Nederlandse consumentenprijsinflatie toe tot 3,2% (2,6% in juni). Een forse stijging, maar allerminst onverwacht. De wereldwijde inflatie werd de afgelopen tijd stevig opgestookt door dure olie en hoge voedselprijzen. Nederland bleef hierin achter, vooral doordat de halfjaarlijkse aanpassing van de gasprijzen in januari zeer beperkt bleef. Wat dat betreft is in juli een inhaalslag gemaakt; de gastarieven werden stevig opgetrokken en liggen nu ruim 8% hoger dan vorig jaar. Maar de volledige olieprijsontwikkeling van het afgelopen jaar – in euro’s zo’n 50% stijging ten opzichte van de eerste zes maanden van 2007 – is ook in de huidige tarieven nog lang niet verwerkt. Wij verwachten dat de gastarieven in januari 2009 nog eens met een soortgelijk percentage worden verhoogd. Ondanks de drie voor onze komma blijven we voorlopig nog wel het beste jongetje in de Europese inflatieklas. Dit verandert echter volgend jaar als de inflatie nogmaals een sprong maakt door de hogere energieprijzen, terwijl in andere Europese landen het grootste leed wat dat betreft geleden is. In plaats van het beste jongetje van de klas dit jaar, moeten we uitkijken dat Nederland volgend jaar niet tot de zittenblijvers behoort.

Gevolgen voor detailhandel

Voor de retail is vooral de consumptie van voedings- en genotmiddelen en duurzame goederen van belang. De druk op de groei van deze bestedingscategorieën neemt - zoals hiervoor beschreven - verder toe. Met name voor de conjunctuurgevoelige duurzame goederen zal dit merkbaar worden.

De detailhandel non-food zal de komende tijd dan ook geconfronteerd worden met een consument die voorzichtiger wordt met consumeren en meer op ‘value for money’ let. De huidige forse concurrentie in deze sector zal naar onze verwachting dan ook verder toenemen en kunnen leiden tot verdere consolidatie en uitval. Hoewel de foodretail minder gevoelig is voor de terughoudende consument zal ook in deze sector de competitie verder toenemen, omdat reële groei slechts bereikt kan worden ten koste van andere aanbieders.